In mijn praktijk begeleid ik mensen op het pad van (leren) voelen en emotionele volwassenheid. In het voelen van emoties maken we onderscheid in primaire en secundaire emoties. Als primaire emoties geen ruimte krijgen en niet gevoeld worden, kunnen we blijven hangen in secundaire emoties die ons geen goed doen of gaan we leven met een gesloten hart en sluiten we ons voor álle gevoelens (en dus ook de fijne). Het is dus belangrijk en waardevol om mindful/bewust te zijn van deze primaire gevoelens en hier ruimte voor te maken en ze te voelen.
Primaire emoties kunnen zowel aangenaam als onaangenaam en positief als negatief zijn. Deze emoties zijn intens en kort (ze duren vaak maar maximaal twee minuten). En zoals Els van Steijn zegt: 'ze hebben de goede eigenschap dat ze je schoonmaken van binnen. Ze helen je'.
Het is belangrijk om deze emoties te voelen. Je kunt dan het proces van emotionele verwerking in gang zetten. Vaak wordt dit proces overgeslagen en willen we deze emoties niet voelen. Daar zitten vaak onbewuste mechanismes op. Ze zijn namelijk behoorlijk intens, bijvoorbeeld diepe angst, afwijzing, eenzaamheid, het gevoel liefde niet waard te zijn e.d. Als je het proces van het voelen van de primaire emoties overslaat, dan is de kans aanwezig dat je een 'wandelend hoofd' wordt of dat je secundaire emoties ontwikkelt (of beide).
Els zegt hierover 'Een wandelend hoofd ontstaat doordat je een 'putdeksel' dicht gooit tussen je hoofd en lichaam' (daar waar emoties gevoeld worden). Mooie gevoelens komen dan ook niet meer binnen. Je sluit je dus geheel af. We sluiten ons hart, we pantseren en voelen niet meer. We blokkeren de stroom in onszelf en komen dan vast te zitten. Wat zich op veel verschillende manier kan uiten in ons dagelijks leven.
Maar de emoties zijn er nog wel. Als een zacht achtergrondmuziekje dat nog zeker invloed heeft. En we ontwikkelen secundaire emoties. Secundaire emoties komen dan als een deken over de primaire emoties heen te liggen omdat die te heftig en groot aanvoelen. Ze omhullen de primaire emoties en dekken daarmee die pijnlijke primaire gevoelens af. Je kunt hierbij denken aan boosheid, slachtofferrol, klagen, uithalen naar een ander, frustratie, maar ook depressieve gevoelens. Het is vaak gemakkelijker om boos te zijn dan om te voelen hoe afgewezen je je voelt. Of het is eenvoudiger om secundaire tranen te huilen dan het primaire verdriet te voelen.
Els beschrijft: 'het verschil zit hem vooral in de lengte van de emoties. Secundaire emoties zijn langdurig. Ze kunnen uren, dagen, weken, maanden en jaren aanhouden. Want ze maken je niet schoon van binnen. Ze helen niet. Ze dekken alleen maar af. Het is een beschermingsmechanisme. Het is nooit onWIL om de primaire emoties niet te voelen, maar onMACHT.
Bij mij is frustratie een vaak voorkomende secundaire emotie. Hoe meer ik me hier bewust van word, hoe vaker ik denk 'hey daar is frustratie weer, laat ik eens kijken wat zich ónder die frustratie laat zien'. Dan ga ik er mee zitten in meditatie, keer naar binnen, ga voelen in mijn lijf, onderzoek, bevraag, nodig het compassievolle deel in mij uit en zo maak ik contact met wat er is. En het maakt inderdaad schoon en heelt. Het duurt soms maar even en het voelt alsof ik direct naar de kern ga en de angel er uithaal.
Als primaire emoties gevoeld kunnen worden en als daar ruimte voor gemaakt kan worden, dan kan alles in jou er zijn. Gewoon zoals het is. Je bent niet meer het teruggetrokken of boze stampende kind dat zich eigenlijk eenzaam of niet gezien voelt. Je hoeft geen automatisch coping mechanisme in te zetten dat niet (meer) heilzaam is voor jou.
De oefening (want ja dat is het, gewoon oefenen, het aangaan en doen) is dat je je bewust wordt van je lichaam en aanwezige gevoelens. Mindfulnessbeoefening en mediteren helpt je hierbij. Vanuit de bewustwording creëer je een veilige ruimte in en voor jezelf waarin je deze primaire emoties kunt verwelkomen. Compassie is hierin heel belangrijk. Compassie is als de zalf op de wond. Je draagt zorg voor de wond, je gaat er niet verder in lopen wroeten. Zo wordt je emotioneel volwassen, kun je je verbinden met jezelf én met anderen, laat je alles stromen en leef je met een open hart.
